Markuu Qofku Waayo Hiddidiilo……!

         

Muxuu qofku naftiisa dhegta dhiigga ugu daraa? Muxuu qofku isku qudhbixiyaa? Se muxuu qofku nolosha uga huleelaa? Wayddiimahaa oo dhani waxa ay iskugu soo biyashubtaan hal jawaab oo qudha ahna: Hiddidiilo la’aan! Si kale aan u dhigo: Qofku markuu garanwaayo wuxuu u noolyahay, wuxuu noqonayaa bilaa arrin, dabadeed wuxuu goosanayaa in uu naftiisa qudhbixiyo! Balse, ma garanayo (ujeeddada) wax uu dilkan isugu gaysanayo!

Galbeedka maanta waxa aynu ka aragnaa cid bixinaysa cashirro ku saabsan qaabka qofku naftiisa u qudhbixinayo; iyada oo ay jiraan kumannaan qaab oo qofku naftiisa u dili karaa. Qofka Diinta xooray ee Aakhiro in ay jirto aan rumeysnayn kana cabsanayn; sidoo kale aaminsan in noloshu iska bilaabantay iskana dhammaan doonto, naftiisa waa u halis. Waayo, noloshan adduunyo dabadeed nolol kale in ay ka danbayso ma oga!

Barigaba maanta waxaynu ku argnaa cid bixinaysa cashirro ku saabsan qaabka qofku naftiisa u qudhbixinayo. Waxaad arki qof naftiisa u qudhbixinaya magac Diineed oo ku dooxaya suuqyada, goobaha ganacsiga, Masaajidda, Kaniisadaha IWM; waayo wuxuu doonayaa in uu Jannada si fudud ku tago. Waxaa kale oo jira qof aan jidh ahaan isdilayn, balse, isdilaya nafsad ahaan, fekrad ahaan iyo siyaasad ahaan; waana ka bilaa qorshaha ah ee iskaga soo dhexdhacaya qorshayaasha dadka kale. Waxaynannu arki isaga oo ilbaxnimo ahaan laftiisu isdilaya. Isqudhbixinta noocan ahina waa mid aad u khatar badan.

Dadkii hiddidiilo ayay waayeen, sidaa daraadeed waxa ay ku noolyihiin bilaa mustaqbal. Arrinta layaabka lihi waxaa weeyi dadkii waxa ay haystaan xoolo waliba sidii biyaha; balse, noloshii quusbay ka joogaan! Masar nolol fiicani kama jirto; Siisina farxaddii Ciidda ayuu u diray shacabka isaga oo waliba kor-u-qaaday Sicirkii 80%.  Tanina waa mid dhibaato dhab ah oo dhacday markii shacabkii Masar waayeen hiddidiilo.

Bulshooyinkii waxa ay waayeen hiddidiilo, sidaa daraadeed waxa ay ku noolyiin bilaa ilbaxnimo. Ta layaabka lihi waxaa weeyi ummaddii waxa ay kala kulmayaan madaxweynayaashii hadallo isku wada dhawdhaw. Sidoo kale ballanno waqtiga doorashooyinka horteed iyo inta ay doorashadu socotaba. Doorashooyinka kaddibna kaliya waxay yidhaahdaan ‘ Waxaannu ka shaqaynaynaa dhismaha mustaqbalka­­’─ mid mustaqbal dhisaana ma jiro. Waayo, mustaqbalka ilbaxbaa dhisa. Ilbaxaxumi wuxuu dhisaa mustaqbal xun. Taasi waa sunnada nolosha e maaha dib-u-dhac.

Bulshadu taariikh ayay wayday; sidaa daraadeed waxa ay doonaysaa in ay wax ka dhanbalaan ilbaxnimada. Balse, waxaa jira dad qodqoda boogaha taariikhda, oo taariikh shacabdhan lahaa ka dhiga sheekabaralay! Halkanna ummaddu waxa ay noqonaysaa bilaa taariikh; cid bilaa taariikh ahina ilbaxnimo malaha. Sidoo kale mustaqbal malaha.

Maxay bulshooyinku ugu iilanayaan dhibaataynta iyo ka badsashada fuqarada iyo masaakiinta? Maxay 82% dadka ku nool dhulku ay ugu dhawyihiin nolol faqiirnmo? Maxayse in ka yar 20% ay ugu noolyihiin nolol boqornimo? Qaabkan yaa qorsheeyay? Maxay yihiin dadkan ku qanacsan dulmiga heerka caalamiga ahi? Yaa ugu fiqiirsan qaaraddan Afrika ee ku taal dhulka barwaaqada ah? Yaa xukuma shacbigan ku nool caalamka saddexaad ee faqriga la daalaadhacaya?

Waxa inna agtaalla khariidada hantiilaha iyo faqiirka, shan hoy oo ka  mid ah khariidada Caalamiga ahi waxa ay ku noolyihiin khadka faqiirnimada hoosteeda. Guddoomiyaha Bangiga Dawladduna waxa uu ka sheekaynayaa in 22% dadka ka mid ahi in ay si maalinle ah ugu  noolyihiin hal Doollar ama wax inyar ka badan. Waxa in 3% dadka ka  mid ahi ku noolyihiin noloshii dadka Jannada oo kale. Iskudheellitirnaan la’aan badan ayaa miisaankii nolosha ka jirta. Sababtuna waxa weeyi in ay jirto dhibaato ruuxeed oo gundheeri; waxaa nusdanbeed u ah dhibaato feker oo ka sii gundheer. Sidaadaraadeed ayaynu aragnaa in Caalamkii u iishay burbur akhlaaqeed oo feker ka madhan.

Muxuu sameeyay Ergaygii Muxammed SCW si uu u sameeyo Caalam isku dheellitiran? Wacdaro layaabluu lahaa; balse, tolkii way ka cagajiideen farriintiisaa waaraysa. Dacwaddiisii wuxuu ka bilaabay akhris; qalinkana doorbuu siiyay. Waayo, kacdoonka ruuxeed ee ayna garashadu la socon wuxuu burbur ku yahay ama dumiyaa ilbaxnimada. Waxa kaluu qallajiyaa ilihii ay ka soo burqanaysay nolosha dheelligatirani. Sidaasay Aayaduhu u yimaaddeen si ay u sameeyaan miisaankii [nolosha] ee Muslimiinta ka dayacmay. Miisaankanna isaga oo gundheer waxaa laga helaa labada Suuradood ee Muddasir iyo Musammil. Ta koowaad waxa aad ka heli (( يا أَيُّهَا المدّثر .قم فأنذر . وَرَبَّك فكبَّر . وثيابك فَطَهِّر . والرّجز فَاهْجُر). Ta labaadna (يا أَيُّهَا المزمّل . قم اللّيل إلا قليلا . نصفه أو انقص منه قليلا . أو زِد عليه وَرَتِّل القرآن ترتيلا . إنَّا سنلقى عليك قولا ثقيلا . إن ناشئة اللّيل أشدّ وطئا وأقوم قيلا . إن لك فى النهار سبحا طويلا).

Labada Suuradoodba bilowgooda waxaa ku jirta arrin kaliya oo ah kacdoon akhlaaqeed ee Nebiga la ogeysiiyay bilowgii Dacwadda. Waa kacdoon qofka gudihiisa ka unkama. Waa kacdoon ruuxeed oo mid fekereed xantaxanteeyo.  Waxa halkaa la innagu amray Qiyaam (Salaatulayl), waana la Sunneeyay. Balse, Muslimiintu waqtiyadan dib-u-dhaca qiyaammbay ilaalilaan, mid kalana way illoobeen.  Minbarrada Khudbadeeyayaasha waxa aynnu ka maqalnaa iyaga oo innoogu baaqaya (Qiyaamullayl~ قيام الليل) . Balse, marna kamaynaan maqal iyaga oo iyagoo innoogu yeedhaya shaqaysiga maalintii (Qiyaamunnahaar~ قيام النهار). Halkaasina waa halka dib-u-dhaco innooga yimid. Qofkii fahmayoow, waa maxay farqiga u dhexeeya hadalka Allah yidhi (قم الليل  iyo قم فأنذر )?

Istaagga koowaad (Qiyaammullayl) waxaa ku jira kacdoon ruuxeed, ka kalana kacdoon Dacwadeed. Waa lagama maarmaan in qofka Muslinka ahi  isku dheellitiraa. Naftiisa habeeyo oo koriyo, Daaquudna uu wajaho. Labadaa in la kala saaro meeli ugama bannaana. Qofkii doona in uu maalintii waxqabto, waxaa lagama maarmaan ah in uu habeenkii dheef ku yeesho. Qofkii doonaya in cibaadadiisu dhadhanyeelatana waxa lagama maarmaan ah in uu arko dhabnimada nolosha.

Cibaadada habeenkii waa Sunne la adkeeyay (سنة مؤكدة). Ducaadda waaweyn ee dhabta ahna waxayba ugu dhawaataa Faral. Waayo, qofkii farriin qaada waxaa lagama maarmaan ah in uu muraayad dhaba u noqdo farriintiisaasi. Balse, cibaadada maalintii waa Faral. Waayo, noloshuba iyada ayay ku xidhantahay. Balse, dhibaatadu waa fahanka. Halgamaaga Waddankiisa difaacayaa waa in uu Faralka maalintii oogaa. Qofkii Cilmiga dadka barayaa wuxuu ku jiraa Jidka Ilaahay. Fahankaasi wuuka maqanyahay ducaadda qaarkood waqtigan cusub.

Qiyaammullaylka habeenkii waxaa ku jirta nolol, huradada habeenkii illaa aroorta laga gaadhayaana waa dhimasho ruuxeed. Waxase ka sii halisbadan soojeedka (Saamalleelka) habeenkii bilaa ujeeddada ah. u sheekaynta dadka qaarkood waa dhadhan bulsheed; waxaase ka sii fadli badan dhadhanka ruuxeed (Noolaynta habeenkii~ أحيا ليله), waa Sunnadii Mustafe SCW Ramadaan iyo la’aanteedba.

Waqti hore, Sheekh Qasaali AHUN wuxuu qoray Kitaab uu ladhkiisu yahay (مشكلات فى طريق الحياة الإسلامية), haddana waxaa maqaal xeeldheer oo Qiyaammulaylka ka sheekaynaya ka qoray Dr Axmed Raysuunii. Shaqaynta maalintiina meelaha qaar ayuu kaga nuuxnuuxsaday. Dr Abu Yacrab Al-Marsuuqina wuu ugu horreysiiyay mashruuciisii (kacdoonka Ruuxda~ الثورة الروحية).

Caalamku dhammaantii wuxuu u baahanyahay qorshe dhammaystiran oo wata kacdoon akhlaaqeed oo ay ku qoofalanyihiiin mid ruuxeed iyo mid fekereed. Qofku markuu hiddidiilo waayo ayuu isqudhbixiyaa. Dhammaan shacabkuna way u simanyihiin barashada isqudhbixinta! Waa jira isqudhbixin Reer Galbeed; sidoo kale waxaa jirta isqudhbixin Bari. Dhammaantoodna waa dhabnimada dhibaatada. Xalkuna waa fahan saxa oo la fahmo waxyiga, gaar ahaan Qur’aanka iyo [Sunnada].   

X/S: Google

W/Q: Sh. Cabdiraxmaan Bashiir

W/T: Cabdirasaaq Sandheere

27 June, 2018.