WAQTIGA FIRAAQADA: JIDH’DHIS IYO CAQLI KORIN

 

Ma doonayo in waqtigeenna oo dhami noqdo shaqo, in nolosheenna oo dhani noqoto dadaal aan nasasho laheyn─iyo in ay noqoto weji cabuus aan qosol laheyn! Taasi qarniyadii dhexe ayey tusaale u tahay; oo dadka ka ugu kheyrooni wuxuu ahaa ka dadaala ee an nasan, weji gabaxa uun ee aan qoslin, markastana in geeri ku dhacdey aad mooddo, qalbigiisana aynna farxadi gelin, dadkuna ay u arkayeen mid murugeysan oo sidii nin aas kasoo noqdey oo kale! Ka ugu fiican ee ay culimadu dadka ku dhiirriyeen casrigan waa: Farxad iyo qosol, iyo in uu qofki waqti maangal ah ciyaaro, kaasaanna anfacaya bini-aadanka in ka badan inta dadaal isdaba joogga oo aan nasasho laheyn lagu jiro!

Waxa aan doonayaa in waqtiyada firaaqaddu aynna ka badan waqtiyada shaqada, iyo aynna firaaqadu indha tirin nolosha, oo aynna shaqadu sabbeyn geerka! Waxa kale oo aan doonayaa; in waqtiyada firaaqada caqliga la dhiso, sida waqtiyada shaqada oo kale. Markeynnu shaqaynanno waxaynnu u shaqeynnaa u jeeddo, sidaa si leeg, waa in aan waqtiyada firaaqadana ujeeddo ka yeelannaa─oo aan kaga faa’ideynaa faa’ido jidheed sida: Ciyaaridda ciyaaraha jidhku u baahanyahay oo kale. Amma kaga faa’ideynaa wax aynnu naftu ku raaxeysato samayntiisa sida: akhrinta buuggaagta ama suugaanta.

Haddey ujeeddadu noqoto in waqtiga la gawraco, taasi maaha arrin loo baahanyahay; waayo waqtigu waa nolosha, dilkiisuna (dayaciisuna) wuxuu la mid yahay nolosha oo la diley (dayacay). Kuwo waqti dheer ku lumiya ciyaarta sharadka, ma sameeyaan [wax ay dheefsan doonaan] oo caqligu raalli ka yahay. Sidaa si la mid ah; kuwo fadhiista maqaaxiyaha amma dariiqyada waxa ay u fadhiistaan si ay waqtiga u dilaan, waxaabad mooddaa in waqtigu yahay cadaw ka mid ah cadawyadooda!

Furaha lagu daweyn karo dhibaatooyinkaa waa in qofku aaminaa in uu awood u leeyahay baddelidda dhaldhalaalka naftiisa sida: jaceylka iyo naceybka. Waa in uu ogaaddaa in waxyaabaha qaar qadhaadhaa (xumaa)  uu macaan (jaceyl)ka dhigi karo.  Sidoo kale, waa in uu ogaaddaa waxyaabo uu naco in uu wax uu jecelyahay ka dhigi karo. Wax kasta wuu awooddaa, haddii uu doonisteeddii leeyahay. Waqtiyada firaaqada wuxuu kaga bogan karaa wax anfaca jidhkiisa amma caqligiisa.

Waxa wax laga xumaado ah, in dadka qaar aaminaan in akhrinta sheekooyinka mala’awaalka ah ee gaagaaban iyo jaraa’iddada rakhiiska ahi ay ku filan yihiin cunteysiinta caqliga! Way moogganyihiin moogganaan, intaasaynna kusoo koobayaan cunto siintii caqliga! Taasi caqligey walfisaa oo ay kharaabisaa amma waxay kicisaa dareenka jinsiyadeed. Awoodda dooniddu qofka waxbaranaya waxa ay fakaag usiisaa in uu waxbarashada ku wanaagsanaado, iyo in uu wax akhriyo. Aqoonyahan kastaa wuxuu awood u leeyahay in uu naftiisa u abuuro hiwaayo, si uu taa u horumariyo oo uu u ballaadhiyo; ha ahaado suugaan amma aqoon kalaba. Markaa wuxuu yeelanayaa shakhsiyad la ixtiraamo oo waxaa loo dabba-fadhiisto, ummadduna waxa ay noqonasaa mid ka hodan farciyada kala duwan aqoonta, garashada iyo fanka.

Waxaa waajiba in dadku ogaaddaan in ay waajib tahay in ay wax dheefsiiyaan caqligoodda, sida ay calooshaba u cunteysiiyaan, oo kale─iyo in ay ogaaddaan in aynna nololi u ahaaneyn haddii ay caqliga cunteysiin (wax dheefsiin) waayaan, jeerkaanna uu dhimanayo waxqoriddii, afcelintii (Turjumiddi), iyo fidintiiba.

 

Samee xisaabxidh oo naftaad waydii: Maxaad sameysay waqtigii aan firaaqada heysatey? Ma waxaad ku hawlaneyd jidh’dhis, xoolo, mise aqoon?  Ma is yeesheen firaaqadii iyo wixii aad kaga faa’iddey? Haddii jawaabtu: Haa noqoto, waad guuleysatey, haddey; Maya, noqotana  ku celceli oo isku day illaa aad guuleysanaso. Maalin kasta waqti yar oo aad u qoondeyso shey gaar ah, wuxuu wax ka baddeli karaa geeddisocodka noloshaada; wuxuunna kaa dhigi waxa aad malaynaso mid ka fiican!

 

W/Q: Axmed Amiin (Af-Carabi).

W/T: Cabdirasaaq Sandheere ( Af-Soomaali).